صفت

 واژه یا گروهی از واژه هاست که درباره اسم توضیحی مي‌دهد و یکی از خصوصیات اسم را بیان مي‌کند.

صفت از حیث مفهوم 6 نوع است:

1- بیانی 2- اشاره‌ای 3-شمارشی 4- ﭘرسشی 5- تعجبی 6- مبهم

صفت بیانی: 

صفتی است که چگونگی و خصوصیات اسم را مانند رنگ، قد، جنس، شکل، وضع، اندازه، مقدار و ارزش بیان مي‌کند.

 صفت بیانی پنج نوع است.

صفت ساده : صفتی است که تنها چگونگی و خصوصیت موصوف را مي‌رساند بدون معنی فاعلی و مفعولی و نسبی...:‌ هوایی خوب، اتاق گرم، مادر مهربان

صفت فاعلی: صفتی است که بر کننده کار دلالت کند. و از حیث ساختمان هفت گونه است.

1- بن مضارع + نده: گیرنده

2- بن مضارع +ان: گریان

3- بن مضارع + ا: دانا

4- بن ماضی و به‌ندرت بن مضارع + ار: خریدار ،پرستار

 5- بن ماضی یا مضارع +گار: آفریدگار، آموزگار

 6- اسم معنی و به‌ندرت صفت یا بن فعل +گر:  دادگر، سفیدگر

7- اسم معنی و به‌ندرت صفت یا بن فعل +کار:   ستمکار، تراشکار

تذکر:

1-پسوند گر و کار در آخر اسم ذات صفتی مي‌سازد که بر پیشه و حرفه دلالت مي‌کند: زرگر، آهنکار

2-صفت فاعلی + پسوند ان گاهی تکرار مي‌شود و قید مي‌سازد:  دوان دوان

3-گاهی ساخت فعل امر نوعی صفت فاعلی مي‌سازد: بزن برو

4-بن مضارع +اسم یا واژه دیگر نوعی صفت فاعلی مرکب مي‌سازد: دانشجو

3.صفت مفعولی: که آن را اسم مفعول نیز نامیده‌اند، صفتی است که معنی مفعولیت دارد یعنی کار برآن واقع مي‌شود.

بن ماضی + ه: رفته، ساخته

گاهی لفظ شده نیز به آن اضافه مي‌شود: شنیده شده

تذکر:

1-اگر به اول صفت مفعولی اسم یا صفتی افزوده شود گاهی ه مي‌افتد. گل اندوده،‌ گل اندود

 2- برخی از صفت‌هاي مفعولی که از فعل‌های لازم و به‌ندرت فعل‌های متعدی مي‌آیند  معنی صفت فاعلی دارند:   رفته، خوابیده

4- صفت نسبی: صفتی است که به کسی یا جایی یا جانوری و یا چیزی نسبت داده شود.

به آخر اسم یا صفت و به ندرت ضمیر ی (نسبت) اضافه شود: تهرانی، خودی

علاوه بر "ی" نسبت علایم زیر نیز صفت نسبی مي‌سازد.

ین: سیمین، پسین                  انه: سالانه

ینه: پشمینه                           انی: روحانی

ه: دورویه                                گانه: دوگانه

گان: گروگان                            چی: پستچی

صفت لیاقت : صفتی است که شایستگی و قابلیت موصوف را مي‌رساند. مصدر + ی (لیاقت): خوردنی

درجات صفت:

1- صفت مطلق: بدون سنجش حالت موصوف را بیان مي‌کند: خوب، بزرگ

 2- صفت برتر (تفضیلی): صفت مطلق +تر: خوبتر، بزرگتر

3- صفت برترین (عالی): صفت مطلق +ترین: خوبترین، بزرگترین

صفت از نظر رابطه با موصوف دو حالت دارد:

1-صفت پسین: که پس از موصوف مي‌آیند بیشتر صفت‌های بیانی صفت پسین هستند.

2. صفت پیشین: که پیش از موصوف مي‌آیند که به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت.

صفت اشاره: 

این و آن وقتی که همراه اسمي ‌بیایند و بدان اشاره کنند.

این:برای اشاره به نزدیک          آن: برای اشاره به دور

 صفت اشاره به‌صورت‌های زیر دیده مي‌شود:

الف- این و آن بدون همراهی با کلماتی دیگر که تنها برای اشاره است. این کتاب

ب- برای  اشاره و تاکید که با "هم" ترکیب مي‌شوند: همین، همان

ج- برای اشاره و بیان تشبیه و چگونگی به همراه کلماتی مانند: چون، گونه، سان: چنین، چنان، این‌گونه، آن‌جور

د-برای اشاره و تاکید همراه کلماتی مانند: قدر، مقدار، همه: این‌قدر، همان‌اندازه، همین‌قدر

 صفت شمارشی: 

واژه‌ای که شماره یا ترتیب مفهوم یا مصداق اسمي ‌را مي‌رساند به آن عدد نیز مي‌گویند.

 بر چهار قسم است:

الف- صفت شمارشی ساده: اعداد بدون پیشوند و پسوند: یک، دو، بیست

ب- صفت شمارشی ترتیبی: عدد + م  یا مین: چهارم، صدمین

ج- صفت شمارشی کسری: اعداد کسری:  یک  سوم، دو سوم

د- صفت شمارشی توزیعی: از تکرار صفت شمارشی اصلی به‌دست مي‌آید:  یک یک، دو به دو

صفت پرسشی: 

صفتی است که با آن از نوع یا چگونگی یا مقدار موصوف پرسش کنند.

صفت پرسشی از نظر مفهوم سه گونه است:

الف- صفت پرسشی که با آن از نوع یا چگونگی با از نام و نشان موصوف مي‌پرسند: چه، کدام، چطور، چگونه

ب-صفت پرسشی که با آن از ترتیب یا مقام موصوف پرسش کنند: چندم، چندمین

ج- صفت پرسشی که با آن از مقدار و شماره موصوف پرسیده مي‌شود: چند، چقدر، چه مقدار

 صفت تعجبی: 

صفتی است که همراه اسم مي‌آید و شگفتی و تعجب گوینده را مي‌رساند و با آهنگ مخصوص تعجب ادا مي‌شود. چه خط زیبایی !

صفت مبهم: 

صفتی است که همراه اسم مي‌آید و نوع یا چگونگی یا شماره و مقدار آن را به‌طور نامعین ومبهم بیان مي‌کند: هر،  همه، دیگر، هیچ، چند، چندین، چندان، فلان